Gelagec, lub jak nazywa się także poniedziałek na wzgórzu, jest świętem obchodzonym w Meksyku w ostatnie dwa poniedziałki lipca. Każdego roku Meksykanie czekają na ten dzień.
Zgodnie z tradycją ustanowioną przez lata centrum poniedziałkowych uroczystości na wzgórzu to małe meksykańskie miasteczko Oaxaca. Amfiteatr został zbudowany specjalnie na te zabawne wakacje.
Historia Gelagets zaczyna się od czasów przedhiszpańskich, kiedy przodkowie dzisiejszych Meksykanów zorganizowali uroczystości ku czci Tsenteotl - bogini kukurydzy. Ogólnie Tsenteotl jest uważany za boga kukurydzy wśród Azteków. Często był przedstawiany w obliczu chłopca, który trzymał kolby kukurydzy w swojej torbie na ramię. Były plemiona, w których przedstawiano go z atrybutami rolniczymi w rękach. Ten bóg miał podwójną postać kobiety, miała na imię Chicomecoatl. Najprawdopodobniej jest ona obecnie czczona przez Meksykanów, tylko pod nazwą Tsenteotl.
Początek corocznych uroczystości w Gelageca przypada na rok 1932, w którym miasto Oaxaca obchodziło 400. urodziny. Od tego czasu ta wspaniała tradycja odeszła.
Wszyscy obywatele zbierają się na uroczystości, ludzie pochodzą z okolicznych wiosek. Wszyscy obecni przebierają się w stroje ludowe, szyte ręcznie. Przez cały dzień ludzie tańczą, bawią się, gratulują sobie nawzajem, piją. Miasto Oaxaca jest jedynym miastem w Meksyku, które produkuje mezcal, rodzaj tequili. Wszystkie uroczystości odbywają się w amfiteatrze miejskim, w którym przez cały dzień gra się meksykańskie melodie. Z różnych miejsc pochodzą rzemieślnicy, oferując odwiedzającym spacery, aby kupić swoje towary. Niektórzy na ulicy przygotowują potrawy narodowe i sprzedają je wszystkim. W samym amfiteatrze odbywają się różne imprezy rozrywkowe. Można tam zobaczyć produkcję Bani Stuy Gulal, która opowiada o księżniczce Donahi, a także o tym, jak przodkowie świętowali ten dzień.
Pod koniec uroczystości wybierana jest Królowa Gelagca. W konkursie może wziąć udział każda kobieta. Wybór należy do tego, który najlepiej zna wszystkie zwyczaje, tradycje, lokalną historię.
